Nieuw ontdekte interacties: bepaalde medicijnen kunnen leiden tot een verborgen vitamine B1-tekort

7 april 2025

Nieuw onderzoek laat zien dat bepaalde medicijnen een tekort aan vitamine B1 (thiamine) kunnen veroorzaken, zonder dat dit zichtbaar is in standaard bloedtesten. Het gaat om een zogenoemd functioneel tekort: de bloedwaarden lijken normaal, maar vitamine B1 bereikt de cellen niet goed. Zo’n tekort kan zich uiten in klachten als vermoeidheid, concentratieproblemen, spierzwakte of tintelingen. In ernstige gevallen kan het leiden tot neurologische schade, zoals de aandoening Wernicke-encefalopathie. In zeldzame gevallen kan onbehandeld B1-tekort zelfs fataal zijn.

Opname van vitamine B1 in de cel

Vitamine B1 speelt een essentiële rol in de energievoorziening van cellen. Omdat het lichaam deze vitamine niet zelf kan aanmaken, moet het via de voeding worden opgenomen. De opname van vitamine B1 in cellen wordt mogelijk gemaakt door specifieke transporteiwitten, waaronder SLC19A2 en SLC19A3. Transporteiwitten zijn eiwitten in de celmembraan die bepaalde stoffen, zoals vitamines, van buiten de cel naar binnen kunnen verplaatsen. Met name SLC19A3 is gevoelig voor interacties met bepaalde medicijnen, waardoor de opname van vitamine B1 kan worden verstoord.

Onderzoekers van het European Molecular Biology Laboratory (EMBL) in Hamburg hebben met behulp van cryo-elektronenmicroscopie – een geavanceerde techniek om moleculaire structuren in detail te visualiseren – de structuur en werking van het transporteiwit SLC19A3 in kaart gebracht. Ze konden gedetailleerd reconstrueren hoe SLC19A3 vitamine B1 herkent en verplaatst, en hoe dit proces door medicijnen wordt beïnvloed.

Remming van transporteiwit verstoort opname

Met behulp van eerdergenoemde techniek ontdekten de onderzoekers dat zeven bestaande medicijnen de werking van SLC19A3 remmen. Het gaat om middelen waarvan niet eerder bekend was dat ze tot een vitamine B1-tekort kunnen leiden, namelijk: de antidepressiva sertraline en amitriptyline, het antimalariamiddel hydroxychloroquine en drie kankerremmers uit de klasse van de proteïnekinaseremmers (imatinib, gefitinib en dasatinib). Door de remming van het transporteiwit bereikt vitamine B1 de cellen niet, wat kan leiden tot een tekort aan intracellulaire vitamine B1.

De onderzoekers waarschuwen dat er mogelijk nog veel meer geneesmiddelen zijn die de werking van SLC19A3 remmen. Dit onderzoek benadrukt het belang van meer onderzoek naar geneesmiddeleninteracties en van voldoende inname van vitamine B1, vooral bij mensen die bepaalde medicijnen gebruiken.

Als men een of meer van de genoemde medicijnen gebruikt en symptomen ervaart die kunnen wijzen op een vitamine B1-tekort, is het raadzaam dit te bespreken met een arts.

Bron
Gabriel, F., Spriestersbach, L., Fuhrmann, A., Jungnickel, K. E., Mostafavi, S., Pardon, E., … & Löw, C. (2024). Structural basis of thiamine transport and drug recognition by SLC19A3. Nature Communications, 15(1), 8542.